Testi i Poligrafit funksionon duke matur ndryshimet në gjendjen fiziologjike të një personi gjatë marrjes në pyetje. Këto ndryshime regjistrohen drejtpërdrejt në grafikët poligrafikë për t’u rishikuar. Këto ndryshime kanë qenë objekt i projekteve kërkimore, ndërsa ekzaminuesit kanë kryer orë të gjata testimit për interpretimin e drejtë të tyre. Grafikët e poligrafit krijohen duke matur katër komponentë kryesore tek subjekti. Një test poligrafi zakonisht zgjat 1.5/2 orë, ndonjëherë  edhe më shumë. Ai është i përbërë nga 3 faza:

Faza I – Intervisitimi;  

Faza II- Testimi ;

Faza III – Mbledhja e Grafikëve & analizimi i tyre;

Testi i Poligrafit është teknika më e besueshme për të provuar nëse dikush po mashtron për  një çështje specifike. Gjatë  fazës së intervistimit, eksperti do t’ju  shpjegojë se si funksionon testi i poligrafit. Ai do të diskutojë me Ju çështjen, ndërsa do të zhvillojë të gjitha pyetjet që do t’i bëhen personit gjatë  testit  të poligrafit. Kjo është zakonisht faza më e gjatë dhe mund të zgjasë nga 30 – 60 minuta. Eksperti gjithashtu do të ndërtojë pyetjet, bazuar në informacionin e marrë, në lidhje me çështjen objekt- testimi. Ai do t’i shqyrtojë pyetjet me ju, përpara se të fillojë testi. Pyetjet e parashtruara duhet t’i përmbahen rregullave strikte të teknikave më të fundit të poligrafit, me qëllim saktësinë e testit.

Gjatë fazës së dytë, atë të testimit, personi do t’i nënshtrohet setit të pyetjeve, i ndërtuar gjatë fazës së intervistimit, deri në tre herë. Personi do të përgjigjet shkurtimish me “Po” ose “Jo”.

Më pas eksperti do të mbledhë grafikët poligrafikë dhe do analizojë rezultatet përpara se të japë një vendim për vërtetësinë ose mashtrimin e subjektit, që i është nënshtruar testimit.

POLIGRAFI /DETEKTORI I GËNJESHTRAVE/ FAZAT E EKZAMINIMIT

Një ekzaminim poligrafi përbëhet nga 3 faza të rëndësishme:

1. FAZA PARA-TESTIMIT (Intervistimi; Mbledhja e Informacionit mbi Cështjen; Formulimi i Pyetjeve)
2. FAZA TESTIMIT ( Subjekti i nënshtrohet testit të pyetjeve)
3. FAZA PAS TESTIMIT ( Analizimi i Grafikëve; Rezultati Përfundimtar)

1. FAZA PARA-TESTIMIT / INTERVISTIMI

Gjatë kësaj faze Eksperti:

• Do të dëgjojë dhe mbledhë faktet e paraqitura nga  personi/ klienti  në lidhje me çështjen specifike nën hetim;
• Do të formulojë dhe rishikojë me të ekzaminuarin/klientin të gjitha pyetjet që do të bëhen gjatë testit të poligrafit. Ai do të informojë  të ekzaminuarin/klientin se procedura e poligrafit do të regjistrohet audio (për qëllime cilësore dhe më pas do të fshihet me të gjitha grafikët e mbledhur/ çdo informacion personal brenda 24 orëve pas përfundimit të testit për qëllime sigurie).
• Eksperti do sigurohet që i ekzaminuari ka kuptuar arsyen se përse po i nënshtrohet ekzaminimit poligrafik.
• Eksperti do t’i përgjigjet cdo pyetje që ka i ekzaminuari.
• Do t’i bëjë me dije të ekzaminuarit për të drejtat e tij/saj ligjore, për të drejtën e tij/saj për këshillim ligjor dhe për veprimin vullnetar të kryerjes së ekzaminimit poligrafik.
• Do t’i japë të ekzaminuarit një shpjegim të detajuar të procedurës poligrafike, si dhe të instrumentit poligraf dhe përbërësve të tij;
• Do të caktojë historinë fizike, psikologjike dhe fiziologjike të të ekzaminuarit për të përcaktuar nëse ai ose ajo është i aftë për t’iu nënshtruar një ekzaminimi poligrafik;

2. FAZA E TESTIMIT/ TESTI I POLIGRAFIT

Personi/i ekzaminauri i nënshtrohet testit poligrafik  gjatë  fazës të dytë. Pak para fillimit të ekzaminimit, mansheta e presionit të gjakut do të fryhet në një presion prej 60 mmHg. Më pas, ekzaminuesi do t’i bëjë  të ekzaminuarit një sërë pyetjesh, të cilat janë formuluar dhe shqyrtuar gjatë intervistës para testit. Seti i pyetjeve do të bëhet të paktën tre herë. Ndërsa i ekzaminuari u përgjigjet pyetjeve, të dhënat e tij fiziologjike mblidhen, maten dhe regjistrohen vazhdimisht nga instrumenti i poligrafit. Ka një periudhë relaksi prej afërsisht dy minutash ndërmjet çdo serie pyetjesh.

3. FAZA PAS TESTIMIT / PROCEDURA E VLERËSIMIT; REZULTATET.

Gjatë fazës së fundit, ekzaminuesi do të analizojë dhe vlerësojë të dhënat fiziologjike me anë të sistemit të kuantifikimit numerik të bazuar shkencërisht dhe do të japë një nga rezultatet e mëposhtme:

• Nuk konstatohet mashtrim: I ekzaminuari po thotë të vërtetën.
• Konstatohet mashtrim: I ekzaminuari nuk po thotë të vërtetën.
• Jo përfundimtare: Vlerësimi i të dhënave fiziologjike të të ekzaminuarit është jo- përfundimtar. (më pak se 5% e të gjitha testeve të kryera)

Ekzaminuesi do t’i japë të ekzaminuarit rezultatin e ekzaminimit poligraf dhe do ta diskutojë këtë rezultat me të. Nëse të dhënat fiziologjike të regjistruara në grafikët e poligrafit tregojnë reagime nga ana e të ekzaminuarit ndaj një ose më shumë pyetjeve të bëra gjatë ekzaminimit poligrafik, atij ose asaj do t’i jepet mundësia të shpjegojë këto reagime.

INSTRUMENTI I POLIGRAFIT

Instrumenti i kompjuterizuar i poligrafit mbledh, mat dhe regjistron të dhëna fiziologjike të marra nga tre sisteme kryesore në trupin e njeriut, të cilat të gjitha kontrollohen nga Sistemi Nervor Autonom.

Sistemi Kardiovaskular: Rrahjet e zemrës; Presioni relativ i gjakut; Vëllimi i gjakut;

Sistemi i Frymëmarrjes: Aktiviteti respirator

Sistemi Elektrodermal: Përgjigja galvanike e lëkurës, d.m.th., aktiviteti i gjëndrave të djersës.

Pas intervistës përpara testimit, ekzaminuesi i poligrafit do të vendosë përbërës të ndryshëm pa dhimbje mbi dhe rreth trupit të të ekzaminuarit, duke e lidhur atë me instrumentin e poligrafit. Këta komponentë janë të pajisur me sensorë që shërbejnë për të mbledhur të dhënat fiziologjike të të ekzaminuarit, ndërsa ai/ajo i përgjigjet një sërë pyetjesh të rishikuara më parë gjatë ekzaminimit poligrafik.

SENSORËT:

1. Një manshetë standarde e presionit të gjakut të aplikuar në krahun e majtë të sipërm të të ekzaminuarit për qëllimin e regjistrimit të aktivitetit kardiovaskular;
2. Dy tuba gome të ndërlikuara (të quajtura pneumografi), të vendosura mbi gjoksin dhe barkun e të ekzaminuarit për të regjistruar aktivitetin e frymëmarrjes;
3. Dy pllaka të vogla metalike (të quajtura galvanometra), të ngjitura në gishtat e dorës së djathtë të të ekzaminuarit për të regjistruar përgjigjen galvanike të lëkurës, d.m.th., aktivitetin e gjëndrës së djersës;

TESTI I KALIBRIMIT

Para fillimit të ekzaminimit poligrafik, ekzaminuesi do të administrojë një test kalibrimi. Qëllimi i këtij testi është i trefishtë:

• Për të gjetur dhe rregulluar bazën fiziologjike të të ekzaminuarit në momentin e testimit, përmes së cilës nervozizmi ose ankthi i pritshëm i të ekzaminuarit nuk do të ndikojë në test.
• Të nxisë ose të forcojë tek i ekzaminuari pritshmërinë që poligrafi mund të përcaktojë me saktësi vërtetësinë e përgjigjeve të tij / saj;
• Për të marrë gjurmime adekuate të fiziologjisë së të ekzaminuarit për të siguruar që ai /ajo është një kandidat i përshtatshëm për t’iu nënshtruar një ekzaminimit poligrafik;
• T’i konfirmojë ekzaminuesit se instrumenti poligraf është në gjendje të mirë pune në kohën e ekzaminimit poligraik

SISTEMI DHE METODOLOGJIA

Të gjitha ekzaminimet poligrafike administrohen nga Ekzaminuesit  në përputhje me Kodin e Etikës dhe grupin e Standardeve dhe Parimeve të Praktikës të kërkuara nga Shoqata Amerikane e Poligrafëve (APA) – Shoqata lider në botë, e dedikuar për përdorimin e metodave shkencore të bazuara në prova për vlerësimin  e besueshmërisë.